December 09, 2010

"ई-वर्ले अक्षर २०१०"

"ई-वर्ले अक्षर २०१०". १९ डिसेंबर, दु. ४ ते सा. ७.३०, फर्ग्युसन कॉलेज ऍम्फीथिएटर, पुणे

http://sahityachintan.com/blog/eavrle-akshar-e-duniyetun-wyaspithavar.html
http://maharashtratimes.indiatimes.com/articleshow/6904844.cms

December 06, 2010

तो आणि ती भाग..१४ --'कॅम्पस इंटरव्ह्यू'ने सुखी स्वप्नांना तडा

अभ्यास करून पास होता येतं, चांगले मार्क्‍स कमविता येतात; पण घसघशीत पगाराची नोकरी मिळविण्यासाठी व्यक्तिमत्त्वविकास आणि संभाषणकौशल्य अत्यंत आवश्‍यक आहे, हे त्याला पहिल्यांदा कळलं. तो खडबडून जागा झाला. प्रयत्नांची पराकाष्ठा केली; पण समाधानकारक यश मिळालं नाही.

बघता बघता पदवी मिळाली आणि "पीजी'चे सोपस्कारसुद्धा पार पडले. कॉलेजचे दिवस अगदी चटकन सरतात. म्हणतात ना, सुख क्षणिक असतं आणि दुःख सरता सरत नाही. सुख क्षणभंगुर असलं, तरी त्याचा गारवा कायम हवाहवासा वाटतो. म्हणूनच कॉलेजच्या आठवणी मनःपटलावर ताज्या राहतात! "तो' आणि "ती' यांना तर कॉलेजनं एकत्र आणलं. तलावातील स्थिर पाण्यात तरंग उठावेत तशी प्रेमाची ऊर्मी जागविली. एक नवं आश्‍वासक नातं बहाल केलं. मनातील सुखी स्वप्नांच्या नाजूक पाऊलखुणांची हळुवारपणे जपणूक केली. या नात्याच्या संवर्धनासाठी मित्र-मैत्रिणींनी मोलाची मदत केली होती. म्हणून कॉलेज आणि वर्गमित्र-मैत्रिणी त्यांच्यासाठी फार स्पेशल होते. कारण तेच या चिरकाल टिकणाऱ्या नात्याचे, अविस्मरणीय क्षणांचे साक्षीदार होते.

"पीजी'ला असताना पुण्यातल्या एका मल्टिनॅशनल कंपनीचे "कॅम्पस इंटरव्ह्यू' झाले. चांगला "फोर पॉइंट टू'चे आकर्षक पॅकेज ऑफर करण्यात आले होते. याखेरीज पुण्यात नोकरी आणि "नो नाईट शिफ्ट'. इंटरव्ह्यूमध्ये तिचं सिलेक्‍शन झालं; पण तो अपयशी ठरला. त्याला पदवीत आणि "पीजी'ला वर्गात सर्वांत जास्त मार्क्‍स होते. तरीही तो "एचआर'ला इम्प्रेस करू शकला नाही. तसे बघितले, तर तो लहानपणापासून पुस्तकी किडा होता. दर वर्षी वर्गात पहिला क्रमांक पटकावीत नसला, तरी पहिल्या तिघांमध्ये त्याचं नाव असे. पण "एक्‍स्ट्रा करिक्‍युलर ऍक्‍टिव्हिटी' शून्य. त्यामुळे त्याचा स्वभावही ती भेटण्याआधी बऱ्यापैकी रिझर्व्ह होता. त्याच्याकडे कुठल्याही प्रश्‍नाचं अचूक उत्तर असे; पण ते उत्तर अगदी मोजक्‍या शब्दांत प्रभावीपणे मांडण्याचं कसब नव्हतं. त्यामुळे परीक्षेत चांगले मार्क्‍स पडायचे; पण "जीडी' आणि "पीआय'मध्ये कायमचीच बोंबाबोंब. त्याचं इंग्रजीतलं संभाषणकौशल्य तसं बेताचंच होतं. याचा फटका त्याला इंटरव्ह्यू देताना बसला. कॅम्पसला इतरही कंपन्या येणार असल्यानं नाकारलं गेल्याचं दुःख त्याला प्रारंभी नव्हतं; मात्र हा आघात पुढे फार जीवघेणा ठरला... प्रिन्सेस आणि त्यांच्या ग्रुपमधील कोल्हापूरच्या पप्याचंही इंटरव्ह्यूमध्ये सिलेक्‍शन झालं होतं. त्यांच्या ग्रुपमधील तब्बल निम्म्या जणांची नावं सिलेक्‍शन लिस्टमध्ये झळकली होती. त्यात मुलींची संख्या अधिक असल्यानं त्यांना केवळ चेहरा पाहून सिलेक्‍ट करण्यात आलं, असं म्हणत काहींनी आपल्या अपयशाचं खापर मुलींवरच फोडलं होतं. मुलांचंही सिलेक्‍शन केवळ त्यांचं व्यक्तिमत्त्व पाहून केल्याच्या अफवा कॉलेजात होत्या. पण कोल्हापूरचा पप्या ना देखणा होता ना हुशार; मग त्याचं सिलेक्‍शन कसं झालं? हा प्रश्‍न होताच... त्यानं इतर कंपन्यांच्या इंटरव्ह्यूकडे लक्ष केंद्रित केलं. इंग्रजीतील संभाषणाचा सराव केला. तिच्याशी बोलताना तो इंग्रजीचा वापर करू लागला. पण म्हणावं तसं यश पदरात पडलं नाही. इतर कंपन्यांचे इंटरव्ह्यूसुद्धा कोरडेच ठरले. त्याची ठार निराशा झाली. आता समोर फक्त अंधार होता.

"पीजी' झाल्यावर ती कंपनीत नोकरीला जाऊ लागली. त्याला मात्र दिवसभर काही काम नसल्यानं त्यानं इंग्रजीचा क्‍लास लावला. तरीही इंग्रजीत समाधानकारक सुधारणा झाली नाही. आता त्यांचं केवळ सकाळी आणि रात्री फोनवर बोलणं व्हायचं. तिला ऑफिसमध्ये "फाइव्ह डे वीक' असल्यानं शनिवारी आणि रविवारी त्याला पुरेसा वेळ देता यायचा. तिच्या बोलण्यात आता कायम ऑफिसचे संदर्भ येऊ लागले. त्यांचं फोनवर बोलणंही ऑफिसच्या धावत्या समालोचनानं सुरू व्हायचं. तो नोकरीवर नसल्यानं त्याला ते फारच बोचरं वाटायचं. अगदी पोतराजप्रमाणे अंगावर चाबूक बरसायचे. पण त्यानं तसं तिला कधी जाणवू दिलं नाही. उलट आपणहून तो तिला ऑफिसमधल्या घडामोडी विचारीत असे. दिवसांमागून दिवस जात होते; तशी त्याची नोकरीसाठी तगमग वाढायला लागली. नोकरीची शक्‍यता धूसर होत असल्याचं जाणवू लागलं. त्यांच्यात लहान-मोठी भांडणंही सुरू झाली. त्याला त्याचा चिडचिडेपणा कारणीभूत असे. तरी भांडण समोपचारानं मिटायचं. पण हाताला काम नसल्यानं ती आयुष्यात असतानाही त्याच्या सुखी जीवनातील रंगच कुणीतरी काढून घेतल्याप्रमाणे ते नीरस वाटत होतं.

भरीस भर म्हणून पाश्‍चिमात्य देशांमधील आर्थिक मंदीचा भारतात शिरकाव झाला. कित्येक कर्मचाऱ्यांना कामावरून कमी केल्याच्या बातम्यांवर बातम्या धडकू लागल्या. किमान दोन वर्षं मंदीच्या झळा सोसाव्या लागतील, असा अंदाज व्यक्त होऊ लागला. आधीच हातात नोकरी नव्हती, त्यावर नोकरकपातीचा बडगा. त्याला काहीच सुचेनासं झालं. कुठली वाट चोखाळायची, याचं उत्तर मिळत नव्हतं. एकीकडे त्याला नोकरी मिळेनाशी झाली असताना एक दिवस तिचा दुपारीच फोन आला. ""अरे सॉलिड न्यूज आहे. अगदी माईंड ब्लोईंग. तू ऐकशील तर वेडाच होशील. आमच्या कंपनीला मंदीतही एक मोठी असाईनमेंट मिळाली आहे. त्यामुळे माझ्या पॅकेजमध्ये चक्क लाख रुपयांनी भर पडली आहे. याखेरीज दिवाळी बोनस डबल करण्यात आला आहे,'' आनंदाच्या भरात ती श्‍वास रोखून बोलत होती. तिला धाप लागली. आणि दुसरीकडे याचा श्‍वास कोंडला गेला. दोन मिनिटं तो शांत होता. स्वतःला सावरत त्यानं तिचं अभिनंदन केलं. ""बरं यावर आपण रात्री बोलू'', असं म्हणत त्यानं वेळ मारून घेतली. तो स्तंभित झाला. कातडी सोलून काढणाऱ्या अतिउष्ण वादळांचं अफाट वाळवंट त्याच्या डोळ्यांसमोर तरळून आलं. वाळूतील बाष्पाचा कण न्‌ कण शोषून घेण्यासाठी सूर्य आपलं तेज वाढवीत होता. त्याला वाळवंट ओलांडून सुखी स्वप्नांना साकार करण्यासाठी हिरवळ शोधायची होती. आणि पाय लटपटायला लागले होते....कानात एकच गाणं गुंजत होतं...खेळ मांडीला...देवा...खेळ मांडीला...


(क्रमशः)

December 01, 2010

मी गर्दीत वाट हुडकतोय.................

रोज सकाळ होते, मी जागा होतो, पूर्वीही सकाळ व्हायची मी जागा व्हायचो.

उठून शाळेत जायचो, गर्दीत सामील व्हायचो, बे एके बे पासून १० वि पर्यंत मी गर्दीत चालत राहिलो, लोक वक्तृतव स्पर्धेत भाग घेतात म्हणून मी ही घेत राहिलो, आणि अमुक एक क्लास चांगला आहे म्हणून मी पण जात राहिलो.

शाळा झाली, सगळे ११ वी / १२ वी करतात म्हणून मी ही केली, सगळे जण ढीग भरून फॉर्म भरतात म्हणून मी ही भरत राहिलो.

शेवटी काय मी पण गर्दीत चालत राहिलो. ........................

१२ वी नंतर सगळे कंप्यूटर क्षेत्रात जातात म्हणून मी पण गेलो.

अमुक यांचा तो आणि तमुक यांची ती सध्या एमनसी कंपनीमधे असते , इतके हजार पगार मिळतो हे ऐकत राहिलो, मी पण त्यांच्यातलाच व्हायच्या तयारीला लागलो.

अरे तो यूएस ला गेला, हा यूके हून आला , तो युरोप मधे सेट्ल झला हे ऐकत मी पण इंजिनियर होत गेलो. सगळे कॅम्पस मधे जातात तसा मी पण गेलो आणि पुन्हा एकदा त्याच गर्दीत एक दिवस सॉफ्टवेर इंडस्ट्री मधे उभा राहिलो.

शेवटी काय मी पण गर्दीत चालत राहिलो............................

लहान पणापासून गर्दीचा संस्कार झालेला मी असाच आयुष्यात वाहत गेलो.

माझेही इंडक्षन झाले , काम झाले, कष्ट झाले , अप्रेज़ल झाले, मॅनेजर ला शिव्या देणे झाले, / स्विच झले, पॅकेज वाढले.

मी एक पक्का सॉफ्टवेर इंजिनियर झालो. मी पुर्वी पंकज द्वारकानाथ मोहोटकर मधला "पन्या / पंक्या" होतो आता "पी. एम." झालो आहे. आता सगळ्या गोष्टी पैश्यात मोजू लागलो आहे.

एक दिवस लक्ष्यात आले की मी गर्दीत आहे खरा, पण मला कोणी जवळचा नाही, वीकेंडला रस्त्यात कुठे भेटेल तिथे उभे राहून माझ्याबरोबर / तास गप्पा मारणारा मित्र नाही.

मी पण आता अगदी मित्रच नसले तरी पण कलीग बरोबर रिकामा वेळ घालवतो, वीकेंड ला फालतू गप्पा आणि लंच/ डिनरसाठी तडफडतो.

घरात पण मी नसतो कारण रोज १२ / १३ तास गर्दीत असतो, दिवस मिळतात म्हणून घरातले वीकेंड ला मलाजाउ दे त्याला निवांत महणून सोडून देतात. असा मी आज काल गर्दीत असलो तरी एकटाच असतो.

आज काल मी टिपिकल सॉफ्टवेरवाला झालो आहे, माझी कंपनी, माझे पॅकेज, माझे डेसिग्नेशन, माझा वेरियबल, माझा बुक केलेला फ्लॅट, त्याचे प्रोग्रेस मधील फोटो, माझी यूके वारी त्याचे तेच ते पकाव पीकासा वरचे आल्बम, माझी कार………..सगळ्याना दाखवत बसतो. पण का काही कळत नाही कुठे तरी मनात कुरकुरतो, …....

मला ढीग भरून स्क्रॅप येतात, ऑरकूट / फेसबुक वर शेकडो फ्रेंड्स भेटतात, सगळे स्क्रॅप शेवटी केरात जातात आणि फ्रेंड्स हे फक्त फ्रेंड्स राहतात. त्यातलाच कोणी काय भावा कुठे असतोस ये की चा मारू हे बोलत नाही, आणि आज काल आई-आप्पा  कुठं तुझ्याकड की गावाकड असले प्रश्न पण विचारत नाही. कोणी फोन करून लेका गावाकड ये कि एकदा, किंवा यंदा तरी जत्रेला ये कि भावा असे पण म्हणत नाही, मला कोणीच ऑरकूट वरचा ये की मर्दा घराकड एकदा जेवाय असे पण म्हणत नाही,आम्ही ढीग आउटिंग /पार्ट्या करतो पण त्याची मजा यात नाही. गावाकडे आहेत काही मित्र, पण मी तिकडे जात नाही, आज कुठे तरी हुरहूर वाटते आहे की मी माझे पक्के दोस्त गमावल्याचे, ते गावाकडचे असले म्हणून काय झाले त्या हाकेसारखी आर्तता इथल्या फ्रेंड्सच्या इंवीटेशन मध्ये जाणवत नाही.

लोकही माझे मेल/स्क्रॅप/ पीकासा आल्बम पाहतात आणि ते पण; “च्यायला हा ऑनसाइट जाऊन आला वाटते असे म्हणत फोटो बघता लॉग ऑफ मारतात , त्याना फार आवड नसते बघायची, एखादा कॉमेंट टाकून बस गर्दीचा नियम पाळत असतात.

गर्दीत राहून पण मी आज एकटा आहे………नावाला फक्त लोक गर्दीत उभे आहेत, आयुष्यात एक वेळी अशी येते की ही गर्दी कामात येत नाही, कलीग म्हणणारे तुमचे जवळचे तुमच्या सुखात नक्की एन्जॉय करायला येतील, पण दुखा:च्या वेळची ग्यारेंटी नाही. पण तुम्ही सुधा दु:खी व्हाल, त्या वेळेला कलीग, डिलीवरेबल्स, मीटिंग्समधे व्यस्त असतील आणि वीकेंड ऑलरेडी प्लान झाला रे.... सॉरी...

असे म्हणत कलटी टाकतील. सॉफ्टवेर वाला झाला म्हणून काय?? दु: कधी तरी येतेच त्याला तुम्ही इंस्टालमेंट अमाउंट देऊन टाळू शकत नाही. प्रत्येक अडचण पैश्याने सोडवता येत नहीं.

अश्या वेळी लागतात ते फक्त मित्रच, जे बिचारे कधी कलीग नसतात अणि ते कुठल्याच गोष्टी पैश्यात मोजत नसतात.

मी विचार करतो की

मी या गर्दीत का चालत राहिलो??सगळे करतात तेच बरोबर असेल , जे काय व्हायचे ते सगळयांचे होईल, या गर्दीच्या फुटकळ तत्वावर विश्वास ठेवत राहिलो.

काय असते ही गर्दी? इयत्ता ली ते …..इंटरव्यू राउंड पर्यंत काय करते ही गर्दी?? कोण ठरवतो यांची दिशा? या गर्दीत कोणच कुणाला ओळखत नाही......पुढचा चालतो म्हणून मागचे चालतात..आणि मागे खूप लोक आहेत म्हणून पुढचा चालत राहतो.

आपण जगत नाही आहोत आपण आपल्याला जगवत आहोत, कशासाठी ते कुणालाच माहीत नाही, मी माझे वैयक्तिक आयुष्य विसरत चाललो आहे का? मला पक्के मित्र मिळत नाहीत का? का मीच त्या वाटेला जात नाही. विचार करून डोके दुखु लागले , उपाय म्हणून कायतर मशीन ची हॉट कॉफी मारुन पार्किंग मधे कलीगला घेऊन चक्कर मारुन आलो.

पण आता ठरवले आहे……काही तरी केले पाहिजे, जुन्या आयुष्यात परत गेले पाहिजे, का मी जाउ शकत नाही? माझे डेसिग्नेशन मला आडवे येते का?? कोण मला अडवणार? का नाही मी सुखी एवढे पैसे मिळवून, का नाही मला कोण अगदी जवळचा इतके सगळे कलीग असून?

बरेच काही हरवलय........बरेच काही गमावलय.............नक्की कुठे वाट चुकली हे पण कळत नाहीए........गर्दी कुठे तरी जाते म्हणून मी माझे स्वत:चे असे सगळे सोडून गर्दीतला दर्दि झालो..........गर्दी करते ते सगळे नियम पाळायला लागलोय.

कधी तरी या कळपातून वेगळा रस्ता काढून बाहेर जायचे आहे.

बसस्स.......आता ...ठरवले आहेआणि सुरुवातही केलेली आहे, कलीग म्हणतात हा आज काल वीकेंड ला येत नाही बरोबर, हा थोडा वेगळाच वाटतो आहे, लास्ट वीक म्हणे तेच्या गावी गेला होता तिथे सुट्टी टाकून त्या लोकांबरोबर राहिला. आज काल म्हणे पुन्हा आळंदीला ज्ञानेश्वरांच्या मंदिरात जातो, हा असा का करतो? या वेळी वारीला सासवडपर्यंत पायी गेला होता म्हणे, अजुन काय तर या वेळी म्हणे पुन्हा "घुमाई देवी" च्या यात्रेला  गावी  जाणार आहे, हे हा खरेच असे करणार आहे?

मी थोडा वेगळा झालो आहे, गर्दीत आत्ता थोडी कुर्बुर आहे , अगदी मान खाली घालूनच चालत आहे ..........लोक वाट चुकलेला का म्हणेना मला……पण मी मान खाली घालून माझी वाट शोधत आहे.

 

एकदा विचार करा मित्रांनो या सगळ्या गडबडीत आउटकम काय?? समाजात फक्त आपण आपल्या नावावर काहीस्क्वेरफूट घेण्यासाठी धडपडत आहोत काय?? का उगाच फ्रेंड्स ग्रुप वरचे फ्रेंड्स काउंट दाखवून स्वत:चे समाधान करत आहोत काय?

 

मला पुन्हा "एस. के." नाव सोडून सच्या व्हायचे आहे........

आपलाच... गर्दीत हरवलेला एक मित्र,

.................सचिन पुरुषोत्तम कुलकर्णी.